Samantha Chavarria’ın¹ Bitch Media’da yayınlanan 17 Eylül 2021 tarihli “SB 8 Is a Reminder That Abortion Is a Disability Issue” başlıklı makalesinin çevirisidir.
Amerika’daki üreme hakları için verilen mücadeledeki en önemli anlardan biri şu anda Teksas Eyaleti’nde yaşanıyor ve bu an ülke genelinde kürtajın yasal olması durumunu önümüzdeki yıllarda değiştirebilir. Mayıs 2021’de Teksas Valisi Greg Abbott 6 haftalık gebelikten sonra kürtaj yapılmasını yasaklayan bir yasa tasarısı imzaladı. Bu, 1973’te bir dönüm noktası olan Roe v. Wade² kararının bir emsalini akla getiriyor. Senate Bill 8(8. Senato Yasa Tasarısı),³ çoğu insan hamile olduğunu bile bilmeden evvel, ceninin kalp atışının tespit edildiği tarihten itibaren kürtajı yasa dışı kılıyor ki çoğu insan bu vakte kadar hamile olduğundan haberdar olmaz. Bu durum prosedüre erişmeyi halihazırda zorlaştıran kısıtlamaların geçerli olduğu bir eyalette, kürtajı fiilen yasa dışı kılıyor ve kürtaj çoğu insan için son derece maliyetli hale geliyor.
Texas’ta kürtaj işlemini uygulayan kurum ve kişiler, Yargıtay’ın tasarıyı engellemesi için hızla acil bir talepte bulundu, ancak Yargıtay bunu yapmayı reddederek şok edici bir karar verdi. Adalet Bakanlığı Yargıtay’daki 9 jüriden 5’inin⁴ ret kararı vermesine tepki olarak SB 8’i “uzun süredir devam eden Yargıtay içtihatlarına göre açıkça anayasaya aykırı” olarak nitelendirdi ve devlete dava açtı. Bu arada, kürtaj yapanlar ve bu hizmete ihtiyaç duyanların seçenekleri kısıtlandı ve çeşitli somut tehlikelerle karşı karşıya kaldı.
Bu “kalp atışı tasarısı”nı geçmişte teşebbüs edilenlerden farklı kılan şey yeni yasanın bunu kamusal bir mesele haline getirmesidir. Ülkede uzun süredir geçerli olan kürtaj yasalarına meydan okumak için Teksas Yasama Meclisi, kürtaj yaptırmak isteyenleri büyük ödüller karşılığında ispiyonlayan vatandaşlara bel bağladı. Bu şekilde danışmanlar, hemşireler, doktorlar, kürtaj koçları ve kürtaja yardım eden herkes dava edilebilir. Teksas’ın bu yasayı uygulamak için sivil vatandaşları görevlendirmesiyle SB 8 şüpheli yöntemlerle mevcut federal kürtaj yasasından kaçınmaya ve nihayetinde kürtajı tamamen yasaklamaya çalışıyor.
Tasarı 1 Eylül’de yürürlüğe girdiğinde, Aile Planlama Derneği ve eyalet çapındaki diğer üreme sağlığı klinikleri, kürtaj yaptırmak isteyen hastaların çoğunu geri çevirmek zorunda bırakıldı. Teksaslıların artık sadece birkaç seçeneği kaldı: eyalet dışı kliniklere gitmek, istemedikleri bir hamileliği sürdürmek, yasa dışı ama güvenli bir yöntem olan ilaçla kürtaj veya yakıcı madde tüketimi ya da rahim içine alet sokmak gibi daha tehlikeli olan evde kürtaj tekniklerini denemek. Seçeneklerden hiçbiri ideal değil ancak eyalette kürtaj yasasında yapılan kısıtlayıcı değişiklikler kapsamında farklı olan sadece birkaç alternatif var.
Ne yazık ki, bu değişikliklerden en çok etkilenenler kişiler marjinalleştirilmiş topluluklar yani yoksullar, belgesizler, translar, siyahlar, koyu tenliler ve engelliler. Kürtajla ilgili tartışmalarda engelli insanlardan bahsedildiğinde, genellikle doğum kusurlarına atıfta bulunulur. Kürtaj yanlısı ideolojinin savunucuları, genellikle engelli topluluğunun meşru endişelerini kürtaj karşıtı retorik olarak ele alma hatasına düşüyorlar. Örneğin, seçici kürtaj yasaklarının engellilerin ortadan kaldırılmasına yol açtığı iddiasının silah olarak kullanıldığını düşünmeleri. Bu sırada kürtaj karşıtı savunucular da doğum öncesi testlere ve genetik danışmanlığa erişimin “engelli bebeklerin” “ölümüne” yol açtığını savunuyorlar. Bu tutum yanlış olduğu gibi, engellilere derman olmayı dahi amaçlamıyor. Engelli topluluğunun öjeni (ç.n: sağlıksız ceninleri ayırarak sağlıklı ceninler yetiştirmenin yollarını arayan, bilimselliği tartışmalı bir toplumsal akım) hakkında var olan korkularını bu şekilde istismar etmek kürtaj düşmanlarının bilgiyi ve bedensel özerkliği sınırlamasının başka bir yoludur.
Bu kürtaj karşıtı konuşmaların gerçek engellilerin refahı için samimi şekilde özen gösteren bir yerden gelmediği açık. Öyle olsaydı, şunu kabul ederlerdi: söz konusu olan aslında engelli yetişkinler, kürtaj karşıtı mevzuatın yükünü taşıyan varsayımsal engelli fetüsler değil. Engelliler bazen seks yapar ve haliyle bazen hamile kalırlar. Engelliler bazen kürtaj olmayı seçerler ve kürtaj yaptırmaya çalışırken genellikle daha fazla engelle karşılaşırlar.
Bu engellerden biri, prosedürün mali yükü. Engelliler ve engelli olmayanlar arasındaki gelir eşitsizliği önemli: 2016 yılında, ABD Nüfus Sayım Bürosu Amerikan Toplumu Araştırması, engelli olmayan kişiler için ortalama yıllık kazancın yaklaşık 68 bin dolar olduğunu tespit etti. Aynı anket, engelliler için bu kazancın sadece 43 bin dolar olduğunu tespit etti. Bu 15 bin dolarlık fark, engellilerin sağlık harcamaları nedeniyle sıklıkla artan finansal talepleri olduğu gerçeğiyle birleşiyor. Daha yüksek sigorta primleri, sık doktor ziyaretleri, hastaneye yatışlar, tıbbi gereklilikler ve ilaç maliyetleri gibi daha yüksek tıbbi harcamalar ve daha düşük gelirler, konu kürtaj olduğunda engelli bireyleri özellikle stresli bir duruma sokar.
Bazı sigorta planları kürtajın maliyetini karşılıyor, ancak 10 milyondan fazla engelli Amerikalıyı sigortalayan Medicare adlı sigorta şirketi bunu yapmıyor. Bu da pek çok engellinin tüm masrafları cebinden ödemesi gerektiği anlamına geliyor. Hamileliğin ilk üç aylık döneminde gerçekleştirilen kürtajın ortalama maliyeti Amerika’da yaklaşık 500 dolar ve hamilelik ne kadar uzarsa, sonlandırmak da o kadar pahalı oluyor. Alınamayan maaşlar ve kliniklere git gelleri eklersek, hamileliği sona erdirmek, engellileri ilaç ve yiyecek gibi ihtiyaçlardan feragat etmeye zorlayabilir. Sonra erişilebilirlik engeli var. Kürtajı planlamak birçok yerde zaten bir engel. Teksas’ta hastaların yasal olarak kürtaj yaptırmadan önce en az 24 saat arayla iki ayrı randevu almaları gerekiyor. Ancak engelli hastaların ihtiyaçlarını karşılayan klinikler bulmak önemli bir zorluk. Hareket kabiliyeti sorunları olan hastalar genellikle tüm kliniklerin erişilebilir olmadığını görür; ve klinikler, kör veya sağır hastalarla açık iletişimi kolaylaştırmak için gereken personele veya araçlara sahip olmayabilir.
SB 8, kürtajın bir engellilik sorunu olduğunu hatırlatıyor. Bunu kişisel deneyimimden biliyorum: Yeni yasanın Yargıtay tarafından onaylanmasından 3 hafta önce kürtaj oldum. Gebeliğimi yaklaşık 5 haftalıkken öğrendim. Engelimin getirdiği komplikasyonlar, uygun bir klinik bulmayı zorlaştırdı: Fibromiyaljim var ve yaşadığım yan etkilerden biri de aşırı derecede güçlü regl sancılarıydı. Doğum kontrol yöntemimin -spiral– bu kadar sancıya sebep olabileceğinin farkında değildim. Spiralde bir sorun olduğunu fark ettiğimde çoktan rahmime gömülmüş haldeydi ve ben hamile kaldım.
Spiralin yer değiştirmesi, ilaçla kürtajı imkansız hale getirdi ve bazı klinikler bu komplikasyon yüzünden fiziksel bir prosedüre bile kalkışamadı. Kürtajımı yapacak donanımlı bir klinik bulana kadar 3 ayrı klinik gezdim; her birinde, ilk danışma ücreti 100 ila 150 dolar arasındaydı. Toplamda 800 dolar ödedim: 250 dolar danışma, 530 dolar da kürtaj için. Bu arada prosedürü onaylayan bir klinik bulmanın zorluğu – zaman, para ve hareketle ilgili daha genel zorluklarla birlikte – işlemi 6 haftalık gebelik belirtisinden önce başlatmış olmama rağmen, işlemi yapabilmem için tam bir ay geçmesi gerektiği anlamına geliyordu. Kürtaj birkaç hafta daha ertelenmiş olsaydı, seçeneklerim yeni yasanın mecbur bıraktığı seçenekler olacaktı.
“Kalp atışı tasarısı” Teksas ile sınırlı değil. 2019’dan bu yana 11 eyalet daha yasayı imzaladı ve çoğu mahkeme kararıyla geçici olarak engellenmiş olsa da, SB 8’in diğer eyaletler tarafından da uygulamaya konması olası görünüyor.
ABD’de her 4 kişiden 1’inin engelli olduğu tahmin edildiğinden, Teksas yasası zaten yaygın tıbbi ayrımcılıkla karşı karşıya olan bir topluluğu etkileyecek. Cenin engelliliğin karmaşıklığı hem kürtaj yanlısı hem de kürtaj karşıtı inançlarla kesişirken gerçek engelli insanlar, kısıtlayıcı ve cezalandırıcı kürtaj yasalarıyla giderek daha fazla tehlike altında kalıyor. Toplumun, kürtajın diğer vatandaşlar için olduğu kadar bizim için de bir sağlık sorunu olduğunu anlamasını sağlamak bizim elimizde.
Notlar
1. Huston’da serbest yazarlık yaparak yaşamını sürdürüyor. Latin Amerikalı. Hayatı boyunca Teksas’ta yaşamış olan Chavarria, kimlik, iyilik hali, engellilik hakları, sosyal adalet, pop kültürü üzerine yazıyor. Yazıları, HelloGiggles, Bustle, Mitû, Houstonia Dergisi ve daha başka pek çok mecrada yayımlanıyor. Yazmadığı zamanlarda, eşine ve çocuklarına vakit ayırıyor ve Twitter’da çok fazla zaman harcıyor.
2. Çevirmen Notu: SB 8, Amerika/ Teksas’ta hamileliğin altıncı haftasından sonra kürtajı engelleyen bir yasak. Bu yasağın içinde tecavüze, istismara uğramış kadınlar da var. Ya da bebekte bir sağlık sorunu tespit edilirse, bu durumda dahi yasak geçerli olmaya devam ediyor.
3. Amerika’da Yargıtay’ın, kürtajı yasallaştıran dönüm noktası niteliğindeki kararı.
4. Editör Notu: Amerika Yüksek Mahkemesi’nde 9 jüri bulunur. 9 jürinin oy vermesi sonucunda 5-4’lük bir dağılım ortaya çıkması kararı “tartışmalı” hale getirebilir. Orijinal metinde bu duruma “the controversial 5-4 vote (tartışmalı 5-4 oyu)” şeklinde yer verilmiştir.
