Kadınlar ve futbol, Türkiye sınırları içerisinde çoğunlukla ofsayt bilgisine indirgenen ve genelde kadınların, “daha ofsaytın ne olduğunu anlayamıyorsun, gelmişsin bir de maç izlememe laf ediyorsun,” şikayetine maruz kalmasıyla son bulan birbirine uzak iki sözcük.
Fakat dünyada, özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde kadın futbolu, gün geçtikçe büyüyen ve son zamanlarda Amerika Birleşik Devletleri Kadın Milli Takımı’nın 2015 Dünya Kupası şampiyonluğu ile doruk noktasına ulaşan bir spor haline geldi. Kadın futbolu, şu an dünya üzerinde 180 farklı ülkede 26 milyon kişi tarafından oynanıyor ve ilk Dünya Kupası 1991 yılında Çin’de gerçekleştiğinden beri, kadın futboluna talep gün geçtikçe artıyor. Bu büyüme İsviçre’de %250 ile başı çekerken, neredeyse her spor dalının el üzerinde tutulduğu Amerika Birleşik Devletleri’nde ise %210 civarlarında ve gördüğünüz üzere, bunlar inanılmaz rakamlar. Fakat son zamanlarda, küresel spor medyasını en çok meşgul eden sorunlardan biri de, kadın futbolu ve sporculara ödenen ücretlerin erkeklere kıyasla korkunç derecede düşük olması.
Öncelikle, spor veya futboldaki gelir eşitsizliğinden bahsetmeden önce, “Gender Wage Gap” yani cinsiyetçi gelir eşitsizliğinin dünya üzerindeki istatistiklerinden bahsetmek gerekiyor. Amerika Birleşik Devletleri her ne kadar “demokrasi ve bağımsızlığın” en üst noktada olduğu ülke olarak lanse edilse de, 1963 yılında yürürlüğe giren Equal Pay Act yani eşit ödeme yasasına rağmen, erkekler ve kadınlar arasında %79’lara yaklaşan bir gelir eşitsizliği var. Bu gelir eşitsizliğinin geçerli sebepleri de var: Kadınların genel olarak erkeklerden saatlik bazda daha az çalışmaları, erkeklere kıyasla daha az ücret ödenen alanlarda faaliyet göstermeleri ve ev hanımı olarak hayatını idame ettiren kadınların çokluğu bu yüzdeyi arttıran nedenlerden bazıları. Buna ek olarak ise, kadınlar sadece 3 iş dalında erkeklerden daha çok para kazanıyorlar. Bunlar sırasıyla pastacılık, toptan ve perakende satış ve bilişim sektörü.
Peki global spor medyasının bu konu üzerine son zamanlarda ilgi göstermesinin asıl sebebi ne? 2015 yılında Kanada’da gerçekleştirilen Kadınlar Futbol Dünya Kupası. 2015 Dünya Kupası’nı kazanan Amerika Birleşik Takımı’ndan 5 oyuncu, Hope Solo, Carli Lloyd, Megan Rapinoe, Becky Sauerbrunn ve Alex Morgan, avukatları Jeffrey Kessler aracılığıyla federal mahkemeye şikayet dilekçesi sundu ve The Times gazetesine röportaj verdi. Konu ise formasını giydikleri milli takım ile Dünya Kupası’nı kazanmalarına rağmen, top 16’da elenen Erkek Futbol Takımı’ndan çok daha az kazanmaları ve iki takım arasındaki prim ödemelerinde uçurum olarak tabir edilebilecek vaziyette farklar olması.
Bu gelir farkını Carli Lloyd üzerinden açıklamak mümkün. Carli Lloyd’u kısaca tanıtmak gerekirse, kendisi Amerika Birleşik Devletleri Kadın Milli Futbol Takımı’nın orta saha oyuncusu ve bir anlamda bel kemiği. 2 kez olimpiyat şampiyonu olan takımda yer alan Lloyd, ABD forması altında 220’den fazla maçta yer alırken, bu maçlarda 90’dan fazla gol attı. 2015 yılında Kanada’da gerçekleştirilen Kadınlar Dünya Kupası finalinde ise Japonya’ya karşı hat-trick yaparak, bunu tarihte gerçekleştirebilen ikinci insan ünvanını aldı. (İlk isim Sir Geoff Hurst, 1966 yılında İngiltere adına Galler’e karşı 3 gol atmayı başardı.) Carli Lloyd, yukarıda anlattığım üzere kadın futbolunun gelmiş gelmiş en başarılı isimlerinden biri, ve yıllık aldığı ücret 126.000 Amerikan Doları. Bu ücrete ek olarak, erkek futbol takımında olduğu gibi, kendisi de çeşitli primler almakta.
Lloyd’un aldığı ekstra primleri ise şöyle sıralayabiliriz:
| Her özel/dostluk maçı için | 18.900 $ |
| 23 Kişilik Dünya Kupası kadrosunda yer alma | 15.000 $ |
| Victory Tour | 78.000 $ |
| Dünya Kupası Şampiyonluğu | 75.000 $ |
| 23 kişilik Olimpiyat kadrosunda yer alma | 15.000 $ |
| Biletlerden elde ettiği yüzde geliri | 22.900 $ |
| Sponsor desteği | 15.000 $ |
Toplam: 239.800 $ + 126.000 $ maaş
Peki, Amerika Birleşik Devletleri Erkek Futbol Takımı Oyuncuları’ndan Clint Dempsey, takımı Dünya Kupası’nda çeyrek final bile göremeden elenmesine rağmen ne kadar kazandı?
Cevap: 428.022 $
Peki, Lloyd bu kadar başarılı olmasına ve turnuvalar kazanmasına rağmen, bu gelir eşitsizliği nereden geliyor?
1) Erkek Milli Takımı, Brezilya’da gerçekleştirilen 2014 Dünya Kupası’na katılma hakkı elde ettiğinde, takıma 2.000.000 $’lık bir prim verildi. 2015 yılında Kanada’da gerçekleştirilen Dünya Kupası’na katılmayı hak eden Kadın Futbol Takımı’na verilen prim ise sadece 300.000 $ ile sınırlı.
2) 23 kişilik kadroya girmeye hak kazanan bir erkek futbolcu, 55.000 $’lık bir prim alırken, kadroya alınan bir kadın futbolcu, 15.000 $ ile ödüllendiriliyor.
3) Amerika Birleşik Devletleri Erkek Futbol Milli Takımı oynadığı maçlarda galip geldiğinde, rakibin FIFA sıralamasına göre 7.500 $ ile 14.000 $ arasında bir galibiyet primi alırken, bu kadınlarda sadece 1.350 $ ile sınırlı. İşin ilginç yanı ise, erkek futbol takımı beraberlik için 5.000 $ ile 6.500 $ arasında, mağlubiyet durumunda ise 4.000 $’lık bir prim alırken, kadın futbol takımı beraberlik ve mağlubiyet için herhangi bir prim alamıyor.
Bu fark, erkek futbolunun daha fazla izlenmesi ve talep görmesiyle alakalı dediğinizi duyar gibiyim. Bu kulüpler bazında doğru olsa da, Dünya Kupası Kadınlar finali, Amerika’da 25.4 milyon kişi tarafından izlenerek ülke tarihinin en çok izlenen futbol müsabakası oldu, ve buna erkekler futbolu izlenme oranları da dahil.
Solo ise The Times’a verdiği röportajda şöyle dedi: “Rakamlar ortada. Dünyanın en iyi takımıyız, 3 kez Dünya Kupası’nı ve 4 kez Olimpiyatları kazandık, ve buna rağmen erkek takımı sadece turnuvalarda yer almaya hak kazanınca, bizden daha fazla kazanıyor.”
Rakamlar gerçekten de ortada, ve bu 5 ismin açtığı dava ise hala devam etmekte.
Ee Melih’cim, Amerika’dan çok bahsettin, biraz da bizim ülkemizdeki kadınlar futbolundan bahset dediğinizi duyar gibiyim:
“Elinin hamuruylan futbola garışmasın, gitsin veleybol oynasın oynayacakse. Futbol erkek işi.” Durum gerçekten de o kadar vahim. Ama siz yine de burada, Türkiye’de kadın futbolundaki gelişmelere dair güzel yazılar okuyabilirsiniz.
Not: Türkiye’de kadın futbolu denince akla gelen ilk isim olan Dağhan Irak’a teşekkürlerimi borç bilirim.
Referanslar:
Farklı spor dallarındaki gelir eşitsizliği için şu makale okunabilir.
Değişik iş sektörlerindeki gelir eşitsizliği için buradaki istatistiklerden faydalanılabilir.
ABD’de kadınlar takdir toplar, erkekler parayı kapar.
Ana görsel: Carli Lloyd ve Hope Solo. Getty Images.
