Bugün, yani ABD’de mahkemenin, Amerikan Ulusal Güvenlik Ajansı’nın (NSA) milyonlarca Amerikalının telefon kayıtlarını toplamasının anayasaya (muhtemelen) aykırı olduğuna hükmettiği günün ertesi, okuduğum en depresif yazı yolsuzlukla, cemaatle, derin devletle, bakan çocuklarıyla değil, gizliliğin ölümüyle ilgiliydi. Gizliliğin ölümünün Türkiye gündemindeki entrikalarla da az çok ilgisi varsa, bu galiba artık kamusal alanda yaşanan, devlet-birey ilişkilerinden şirket-birey ilişkilerine her şeyle az çok ilgisi olduğundan. Kaçacak bir yer de yok. Aşağıda çevirisini bulacağınız yazı New York Times’tan Nick Bilton’ın.
Sizi izleme imkanı olan herkes, sizi izleyecektir.
Teknolojide, 2013’ün büyük derslerinden biri bu. ABD Milli Güvenlik Teşkilatı ve kimbilir daha kimler birilerini izlemeye almış, başka birilerini hack’lemiş. Çin bilgisayarlarımıza giriyor. Google evdeki internet ağını karıştırıyor. Facebook güvenlik ayarlarıyla oynayıp duruyor.
Snapchat gibi uygulamaların ortamda patlama etkisi yaratmasında şaşılacak bir şey yok – bütün o selfie’lerin, sms’lerin ve e-postaların basitçe yok olacağı sözünü vererek akıntının tersine gidiyor gibiler.
Ergenlerin arasında bu aralar çok popüler olan bir uygulama olan Whisper, insanların akıllı telefonlar yoluyla sırlarını paylaşmalarına yarıyor. Telegram, Snapchat’in yetişkin versiyonu olarak ortaya sürüldü.
Ama gerçek şu ki, en ender bulunan dijital metayı -gizlilik- sunduğunu iddia eden hizmetlerin çoğu aslında bu sözü tutamıyor. Kuralların küçük fontla yazılan kısmını okuyun.
Princeton’da bilgisayar bilimi ve kamu işleri hocası olan Edward W. Felten’e göre, “bir bilgiye sizin erişemiyor olmanız ya da görmemeniz o bilginin elde edilip, saklanıp, transit halindeyken başkası tarafından görülemeyeceği anlamına gelmiyor.”
Snapchat’in gizlilik sayfası, kişisel görsellerin birisinin telefonunda ve kendi sunucusunda saklandığını söylüyor. Snapchat’e göre “Adli anlamda, bir görüntü silinse bile daha sonra geri alınabilir.” Whisper’ın gizlilik sayfası da şirketin, kullanıcıların yüklediği tüm yazı ve resimlere sahip olduğunu ve bunları 3. kişilere satma hakkının olduğunu söylüyor. Göreceli olarak daha masum görünen Telegram bile, bilmek isteyebileceğiniz bir gerçeği es geçmeyi seçmiş: birisi o “özel” konuşmanın ekran görüntüsünü alabilir, ya da fotoğrafını çekebilir.
Elektronik Sınırlar Vakfı’ndan avukat Kurt Opsahl, “içeriği yok eden uygulamalar ortaya ne kadar teknik bariyer koyarsa koysun, birisi telefonun fotoğrafını çekebilir” diyor. “Bir şeyi gözleriyle görebiliyorlarsa kamerayla da görebilirler.”
Çoğu durumda, internet hizmet sağlayıcınız ya da GSM operatörünüz her tıkta omzunuzun üstünden bakabilir.
Mesajlaşma uygulamalarının konuşmalarınızı izlemediği zamanlarda, NSA ve diğer devlet birimleri bunu yapıyorlar. Her yerdeler. Edward Snowden tarafından sızdırılan belgelere göre, World of Warcraft gibi fantazi vidyo oyunları oynayanlar bile izleniyor.
İşin daha da kötüsü, bu gözetleme sadece masaüstü ya da dizüstü bilgisayarlarımızda gerçekleşmiyor. Mobil-merkezli dünyamızda, her an her yerde izleniyoruz. Cep telefonumuz yoluyla, konumlarımız toplanıp hesaplanıyor. NSA, telefonların önceki konumlarını karşılaştırarak kiminle birlikte olduğumuzu da bulabiliyor.
Henüz bir akıllı telefonunuz yok mu? Şimdi ve daha öncesinde nerede olduğunuzu biliyorlar. American Kişisel Özgürlükler Birliğinın (ACLU) bu sene yayınladığı bir rapor, hükumetlerin araba plakalarını taramasına olanak sağlayan teknolojilerin ABD çapında araçların konumlarını içeren bilgibankaları kurmak için kullanıldığını ortaya çıkardı.
NSA yorum talebimize cevap vermedi, ama bazı şirketlerin ve devletlerin argümanı, yanlış bir şey yapmadığınız ve saklayacak bir şeyiniz olmadığı sürece, endişelenecek bir şeyinizin de olmadığı.
Gizlilik uzmanları buna şiddetle karşı çıkıyor. Massachusetts’li avukat Harvey Silvergate’in Three Felonies a Day isimli yeni kitabı, ABD’deki ortalama profesyonelin günde en az üç suç işlediğini iddia ediyor. Nasıl mı? Akademisyenler, avukatlar ve hatta devlet görevlileri bugünün hukuk sisteminde tam olarak kaç kanun olduğunu bilmiyorlar ama cezai yaptırımı olabilecek federal kanunların sayısının 10.000 ile 300.000 arasında olduğu tahmin ediliyor.
Opsahl’a göre hepimiz, bu kanunların bazılarını online mecrada hergün çiğniyoruz. “Sanal ortamda her bir insan hakkında muazzam miktarda bilgi var ve ister devlet ister özel olsun, gözetim hiçbir zaman bu kadar pratik ve kolay olmamıştı.”
Peki eğer gizliliği trollü ve cücelü bir oyunda, ailenizle arabayla Pazar gezmesinde ya da yok olan chat’ler kullanan bir mesajlaşma uygulamasında bulamıyorsanız, ne yapabilirsiniz?
ACLU Konuşma, Gizlilik ve Teknoloji Projesi direktörü Ben Wizner, “Açık olan, izleme teknolojilerinin demokratik kontrol mekanizmalarından daha hızlı geliştiği” diyor. “Bu sene öğrendik ki devlet bizi izlemeye kararlı ve bizim bu konuda yapabileceğimiz fazla bir şey yok.”
Ama Wizner’in olabileceğini ve olması gerektiğini söylediği bir şey var. Teknoloji uzmanları, insanların hayatlarına burun sokulmasını engelleyebilecek araçlar geliştirebilecek yetkinlikteler – yok olan mesajlaşma uygulamalarının ötesinde, herkesin özel hayatını koruyabilecek şeyler.
Wizner’e göre “Bu, her nesilde bir kere yaşananan, vatandaşların ve devletin gücünün yeniden ayarlandığı o anlardan biri olabilir. Ve bu değişim, aralıksız takibin hayalkırıklığı yaşattığı teknoloji uzmanlarının gözetimin bedelini artırmasıyla, teknoloji alanında yaşanabilir.”
