Eşine az rastlanır bir minyatüre bakmaktasınız (sizin için ufak tefek birkaç değişiklik yaptımsa da kıh kıh…) Kadın kadına aşkın temsilleri bahnameler içinde bile ender. 18. yüzyılın ‘çok satanlar’ı arasında diyebileceğimiz Rücûu’ş-şeyh ila sıbah fi’l-kuvveti ale’l-bah, yani seksin gücüyle gençleşen yaşlı adam bahnamesi, çoğunluğunu heteroseksüel ilişkilerin oluşturduğu ama eşcinsel ilişkilere de yer veren bir elyazması. Bu minyatürün içinde bulunduğu kopya ise 1737–1746 yılları arasında Ömer tarafından yapılmış ve Ahmed b. Yûsuf et-Tîfâşî’nin (1184-1253) Arapça orijinalinden çeviri olduğu (bazı ilavelerle) düşünülüyor. İslam Ansiklopedisi‘nde eserin ilk Türkçe çevirisinin Yavuz Sultan Selim’in emriyle dönemin ünlü şeyhülislamı Kemalpaşazade (İbn Kemal) tarafından 1519’da hazırlandığı yazıyor. Çok rağbet gördüğünden farklı sanatçıların elinden çeşitli tercümeleri çıkıyor. Gelibolulu Mustafa Âlî, Râhatü’n-nüfûs (nefsin/ruhların rahatlaması?) adıyla yine bir takım ilavelerle yeni bir nüsha hazırlamış mesela. Hatta 1589’da, şehzadeliği esnasında 3.Mehmed’e takdim etmiş.* 19. yüzyılda ise Paris’te Londra’da ve İngilizce olarak yine Mısır’da yayımlanıyor.
Görselin alındığı Ömer tarafından yapılmış bu kopyadaki 50 minyatür içinde 5 tane erkeklere ve 2 tane de kadınlara özel sahne var. Bu gördüğünüz ise o iki minyatürden biri; ve diğerinden farkı sağ üst köşedeki pencerede sevişen kadınları dikizleyen bir adam olması (çünkü bir rahat vermediler). Rücûu’ş-şeyh’in 18. yüzyılda 60 senelik bir zaman zarfında farklı sanatçılar tarafından yapılmış günümüze ulaşan 3 kopyasının olması çokça talep edildiğinin bir kanıtı olsa gerek.** Belki başka kopyaları da vardı, ve hatta görsellerin farklı kopyaları ayrı sayfalar olarak dolaşımdaydı. Neden olmasın?
Son son, adamın surat ifadesine eğilmeden geçmeyelim. İzlemekten memnun mu yoksa birazdan sakallarını mı yolacak emin olamadım. Siz ne dersiniz?
Buyrun orijinali burada:
*İslam Ansiklopedisi’nde 3. Murat’a takdim edildiği yazsa da doğrusu oğlu 3. Mehmed gibi duruyor.
** Daha fazla bilgi için Irvin Cemil Schick ve Tülay Artan’ın beraber kaleme aldığı “Ottomonizing Pornotopia: Changing Visual Codes in Eighteenth-Century Ottoman Erotic Miniatures” adlı makaleye bakılabilir.
Ömer, İstanbul, 1737–1746, Rücûu’ş-şeyh ila sıbah fi’l-kuvveti ale’l-bah.
Özel Koleksiyon, İstanbul. Fotoğraf: Irvin Cemil Schick ve Tülay Artan.
