Bu gün kadın ressam Hilma af Klint ile gülüşü saçının dalgası kadar güzel olan arkadaşım Morgan sayesinde tanıştım. Final dönemi vesilesiyle proje sunumlarını değerlendiriyordum Morgan sunumu için af Klint’in tablolarını projektörle duvara yansıttığında. Hilma’nın daha kimin nesi olduğunu öğrenemeden aşık olmuştum. İlk görüşte derler ya öyle. Tablolarındaki göz alıcı turuncu ve morlardan mıdır yoksa soyutlama tekniğinden mi bilinmez sunulara bakakalmıştım. Bakakalmışlığım Hilma’nın 1906 yılında ilk soyut resmini yaptığını öğrenmemle varlığını devam ettirdi.
İsveç Kraliyet Akademisi’nin diğer Avrupa akademilerinden farklı olarak kadın öğrenci kabul etmesinin sonucu af Klint tahminen 1890’larda akademiden mezun olmuştur. Mezuniyetinin ardından, dünyanın her yerinde olduğu gibi Stockholm’de de sadece erkeklerin hüküm sürdüğü sanat çevresinde kadın olduğu için kendine yer bulamamış, kariyerine bir süre kendi başına devam etmiştir. Ardından 19. yüzyılda Amerika ve İngiltere’de popülerleşen Spiritualizm (Ruhçuluk) akımının İskandinavya’ya da yayılmasıyla metafizikle ilgilenmeye başlamış ve dört kadın ressamla birleşip “The Five” adını verdikleri bir sanat grubunu kurmuş. Bu grupta transa geçerek resim yapmayı deneyimlemiştir. Kısacası Sürrealizmin simgesi olan bilinçdışı üretimi (otomatizm diye de bilinir) sanatla ilk defa birleştiren af Klint ve The Five olmuştur. Neticede ilk soyut resmi de 1911’de Kandinsky değil 1906’da af Klint çizmiştir. Döneminin sanat normlarının dışında af Klint Soyut Dışavurumcuğulun simgesi olan dev kanvaslarla çalışmıştır. Kısacası 1.57 boyunda olması Pollock ve diğer Soyut Dışavurumcuların 21. Yüzyıl benliğimize maskülen diye kazıdığı dev kanvaslarla çalışmasını engellememiştir.
Hilma günlüklerinde tablolarını trans halindeyken koruyucu meleğinin kendisine çizdirdiğini yazmıştır. Söylendiğine göre koruyucu meleği Hilma’dan işlerini sergilememesini istemiştir. Ona işlerinin ancak öldükten yirmi yıl sonra sergilenebileceğini söylemiştir. İroniktir ki bu dönem soyut resmin modern sanat tarihinde zirveye taşındığı 1960lara denk gelmektedir. Neticede Hilma af Klint öldükten yaklaşık 20 yıl sonra işlerini yeğeni ortaya çıkarmıştır.
Hilda’nın koruyucu meleğine verdiği söz bir mit midir bilinmez. Ama 1911’de Kandinsky’nin ilk soyut resmi çizdikten sonra heryerde bu başarısını afişe edecek özgüveninin olması ve sanat çevresi tarafından bir köşeye itilmiş af Klint’in “Toplum beni anlamaz.” diyerek 1000’e yakın soyut eserini bir köşeye saklaması cinsiyet normlarının nasıl öğretildiği konusunda kanaatimce mükemmel bir örnek sunuyor. Netice hala biz kadınlar gerek medyadan gerek çevremizden ne kadar eksik olduğumuzu dinleyerek yaşamaya devam ediyoruz. Af Klint’in işlerinin ortaya çıkması tabi ki “hayattan kopuk dahi erkek sanatçı kanonu”na dayanan modern sanat tarihini değiştirmemiştir. Sanat 21.yüzyılın sanat eleştirmenleri af Klint sanat çevresi dahilinde bu işleri üretmediği için kanona dahil edilemeyeceğini idda etmektedir. Bu sebeptendir ki bu yazıyı yazmaya karar verdim. Hilma af Klint’in tablolarını ve güzel ruhunu anlatalım yeni bulmuşken onu kaybetmeyelim diye.
Hilma’nın resimlerini tarif edebilecek kadar iyi bir kalemim olmadığı için affınıza sığınır aşağıya resimlerini kopyalarım.
