Gaydırı gubbak’ın [yanlış-]anlamını, ilk aldığım kasetlerden birinin kapağından öğrenmiştim. Özellikle TRT ekolünden gelen türkücülerin bilinmeyen kelimelerin anlamlarını albüm kapaklarına yazmaları âdettendir. TRT türkü notalarında da görülen ve muhtemelen de bu vasıtayla yaygınlaşan bir âdettir bu. İşbu kasetin kapağında da gaydırı gubbak’ın anlamının “hafif meşrep” olarak yazıldığını hatırlıyorum. Hâl böyle olunca, herkes gibi ben de yıllarca gaydırı gubbak deyiminin “hafif meşrep” anlamına geldiğini düşündüm.
Ta ki üç sene evvel bir arkadaşım “anlamını bilmediğin kelimeleri feysbuk duvarına yazma” diye beni şakayla karışık uyarana kadar. Ben “hafif meşrep” anlamına gelen bu deyimin o kadar da “fena bir laf” olmadığını söylerken arkadaşım beklemediğim bir açıklamayla geldi: Deyimin anlamını muhtemelen yanlış biliyordum. Kendisi kelimenin gerçek anlamını Teke yöresinden bir arkadaşından öğrenmişti. “Gubbak” kelimesi bu yörede vajina anlamında kullanılıyordu.
Bu yeni bilgi karşısında başta afalladım hâliyle ama gubbak’ın anlamını öğrenmemle zihnimde zincirleme bir reaksiyon da hızla işlemeye başladı: Gubbak vajinaysa gaydırı ne demek? Gaydırı gaydırı… gaydırı daaaa, olsa olsa gaygan, yani kaygan demektir derken, tamlamanın anlamı bütün haşmetiyle beliriverdi: kaygan vajinalı Cemilem!
Şaşırmamın sebebi, türkü derlemecilerinin ve TRT’nin sansür konusundaki geçmişini biliyor olmamla ilgiliydi. “Gaydırı gubbak”ın TRT’nin çok katmanlı sansür filtrelerinin arasından nasıl olup da kayıvermiş olduğunu aklım uzun süre almadı. Gerçi gaydırı gubbak’ın, TRT denetiminden, yanlış bilinen “hafif meşrep” anlamıyla bile ancak kısa bir süre kaçabildiğini belirtmem lazım. Türkünün derleyicisi olan ve aynı zamanda türküyü memleket çapında üne kavuşturan Özay Gönlüm, türküyü başta gaydırı gubbak cemilem nakaratıyla söylemiş olsa da zaman içerisinde, TRT’nin konuyla ilgili kurulları “hafif meşrep” anlamına geldiği düşünülen bu kelimeyi dâhi sakıncalı bulmuş olacak ki türkü 1990 yılında yine Özay Gönlüm tarafından “haydi de hopbak cemilem” nakaratıyla notaya alınmış.
Buna rağmen, türkünün gaydırı gubbak cemilemli nakaratı o kadar benimsenmiş ki, 1990 sonrası icralarda da türkü TRT’de bile bu hâliyle icra edilmiş.
Gubbak’ın gerçek anlamını öğrendikten sonra, acaba kelimenin izine yazılı kültürde de rastlayabilir miyim diye araştırmaya başladım. Sözlüksever biri olarak bulabildiğim her sözlüğe baktım. Kelimenin yerel ağızlarda girebileceği şekilleri (gubbak/guppak/gubbah/guppah/gubba/guppa/gupak/gupah) de hesap ederek yaptığım aramalarda (Isparta’da kullanılan ve kadın cinsel organı anlamına gelen appak dışında) hiçbir sonuca ulaşamadım ne yazık ki . Ta ki dört gün evvel, halk müziğinin önemli hocalarından, TRT’de de görev yapmış Hamit Çine’nin (d.1926) Sazlı Sözlü Anılarım kitabına göz atıncaya kadar! Hamit Çine’nin kelimenin anlamını geleneksel bir folklorcudan hiç beklenmeyecek bir açıklıkla yazmış olmasına şaşırmadım desem yalan olur:
“Gaydırı Gubbak” yörede gizli ve argo anlamı ile çok çirkin ve sadece erkekler arasında kullanılan argo sözcüklerden oluşur. Burdur’da “Guddak,” Acıpayam ve Muğla’da “Gubbak “dişilik organının argodaki adıdır. Bunun manasını gözardı edip, esprisine kapılarak, bilhassa hanım sanatçıların bilmeden seslendirmeleri yakışık almamaktadır. (s.99)
Hamit Çine ve onun gibi düşünenlerin iddiaları aslında bu ve buna benzer türkülerin sözlerinin iki çeşitlemesinin olduğu yönünde: Buna göre bazı türkülerin bir asıl (argosuz) versiyonu ve bir de argolu çeşitlemesi var. Asıl yani argosuz sözler her ortamda söylenebilirken, türkünün argolu sözler içeren çeşitlemesi sadece yetişkin erkekler arasında söyleniyor.
Bu noktada mesela Çine, her ne kadar “gubbak” sadece erkek argosunda kullanılır diye yazmış olsa da, ben bir etnomüzikolog olarak kelimenin kadınlar arasında da kullanılıp kullanılmadığını merak ediyorum. Dolayısıyla türkünün bu hâli kadın ağzında da yaşıyor muydu mesela? Bu ve bunun gibi soruları yöreyi daha iyi tanıyanlara sormak lazım. Bunun yanında genel olarak, kadınlar tarafından kadınlar için yapılmış argolu türkü çeşitlemelerini tespit etmenin önemini vurgulayarak bu yazımı noktalayayım, böyle örnekleri bilenleri yorumlara davet ederek tabi.
Bonus niyetine:
Karikatür: Özer Aydoğan.
