X ve Y kavramlarının yan yana konarak ilişkilendirildiği bir başlık genel olarak ne düşündürür bize? Kadın ve adalet örneğin. Adalete erişim mekanizmalarında kadın olmanın etkisi? Evet, mühim bir çerçeve. Yasa koyucular faaliyetlerinde toplumsal cinsiyet eşitliğini ne kadar göz önünde bulunduruyor? Yeni çıkarılanlar var olan yasalarla çelişiyor mu?
Ya da toplumsal cinsiyetinden dolayı şiddetin mağduru olan kadınlar, adalete ne kadar erişebiliyor? Her düzeyde şiddetin faili gerektiği gibi cezalandırılıyor mu? Haksız tahrik indirimleri nasıl işliyor?
Kadın avukatların, savcıların, hâkimlerin, tüm kadın yargı çalışanlarının mesleki sorunları da akla gelir de I. Uluslararası Kadın ve Adalet Zirvesi tertip edilip kadınlar için “Adalet mi, eşitlik mi?” konuşulacağı aklınıza gelir mi? Neden adalet ve eşitlikten birini tercih ediyoruz, böyle bir çelişki mi var hayatta?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın dün bu zirvede yaptığı fıtrat temalı konuşmayı, daha evvel de dile getirdiği, ancak kadınlar arası eşitliğin mümkün olabileceği yönündeki tezini, “Kadınların hak mücadelesi eşitliğe takılıyor” gibi mantık hudutları dahilinde değerlendirmesi güç cümlelerini burada tekrar uzatmayacağım. Lütfen kimse de pişpirikli, anne ayakaltları öpmeli, “Hamile kadın o zaman şu işi yapsın mı diyorsun?”lu argümanlarla gelmesin.
Bu tür çıkışlar, öncelikle 21. yüzyılda hâlâ kadın-erkek eşitliğini konuşuyor olmaktan kaynaklanan bir takatsizlik yaratıyor insanda. Ama eleştirimiz siyasi figürlerin ağzından çıkanların ta uzaktaki bir eve, bir sokağa, bir işyerine nasıl yansıyacağını hesaba katmaması ve eşitsizlik meselesini her açışlarında (en az) bir kadının ayrımcılığa uğramasına, şiddet görmesine neden olduğuysa, susmamak da gerekiyor. Tek bir kadına bile zarar verecekse bu riski göze alır mısınız? Demek alıyorsunuz.
Bu yıl “Önce adam ol” diyoruz
Bu zirveyi Kadın ve Demokrasi Derneği (KADEM) düzenlemiş. Uluslararası zirve yapıp cumhurbaşkanını açılışta konuşturabilecek ilişki ağına sahip bir dernek KADEM. Bu zirvenin organizatörlerinden biri de başkan yardımıcısı sıfatıyla Sümeyye Erdoğan zaten. Hatırlarsanız KADEM, geçen yıl tam da 25 Kasım haftasında “Erkeksen öfkeni yen” sloganıyla bir kampanya duyurmuştu. “Erkeksen dışarı çık”, “Erkeksen gel” gibi tam da şiddet üreten erkekliği tartıya davet etmek için kullanılan bu kalıpla “ironi” yaparak şiddetsizliğe daveti tercih ediyorlardı. Öfke, erkeğin fıtratı olabilir ama erkeksen gel bunu tersine çevir gibi… Böylelikle o çok “normal” olan öfkesini yenen erkek tebrik edilebilir bir hale de geliyordu.
İlginçtir, bu zirvede sorun olarak tespit edilenlerin birçoğu zaten kadın hakları örgütlerinin, feministlerin tarif ettikleriyle aynı. İş, çözümü nerede gördüğünüzde değişiyor. Derneğin başkanı Sare Aydın Yılmaz’ın gayelerini anlattığı söyleşiler okumuştuk daha evvel. Daha aydınlatıcı bulduğum için oradan alıntı yapacağım. “Değerlerimizden ve manevi inançlarımızdan beslenen bir kadın bakış açısını yaygın hale getirmek için çalışıyoruz” diyordu örneğin. (Sabah, 1.12.2013) Erkekleri ötekileştirmemekten bahsediyor, devam ediyordu: “Feminist söylem içerisinde yer bulan ‘Kadının ikinci planda kalmasının sebebi erkektir!’ bakış açısını benimsemiyoruz. …‘Eşit işe eşit ücret’ sloganıyla yola çıkılan birinci dalga feminist hareket Batı’dan çıktı. Batı kendi kültüründen beslenerek oluşturduğu literatürü, kendi dışındaki ülkelere de empoze etmeye çalıştı, ta ki postmodern süreç dediğimiz 80’lerde ‘Hayır, kadını ikincilleştiren erkek değil, bilakis kadını ikincilleştiren feminist söylemdir’ söylemi ortaya çıkıncaya kadar.”
Bu yıl böylesi bir zirve düzenleyerek faaliyet alanlarını çok daha geliştirmişler. Yeni de bir sloganları var: Önce adam ol! Gerçekten… Sloganda da, niyeyse enerjiyi eşitlik talebine karşı kullanmakta da tutarlılar.
Ben bu zirveye katılan, bu dernek için çalışan birçok kadının hakikaten bu meseleyi samimiyetle çözmeye çalıştığına kaniyim. Ama samimiyet yetmiyor işte. Bu riskli dili nasıl bu kadar rahat kullanıyorlar anlamıyorum. Feminizme, feminizmlere eleştirileri olsun, var olduğu sürece sonsuza kadar AKP’ye de oy versinler… Ama sıfır noktasını, kadın-erkek eşitliğini sorgulayan bir erkeğin karşısında nasıl susulabilir bilmiyorum.
Yeni “paralel” olarak “feministler”
Buradan çıkaracağımız iki sonuç var. İlki bütüncül bakıştan yoksun, kadını eşit bir birey olarak görmeyen politikalar giderek artan ve kemikleşen kadına yönelik şiddet sorununu (doğal olarak) çözmeye yetmedikçe, hükümetin favorilerinden, şeytan yaratma politikası devreye giriyor. “Geziciler” kalıbının olur olmaz hangi cümelelere mesul olarak girdiğini bir düşünün. Ya da hükümet çevresinin derdini çözemeyip sonra genel-temsili öcü olarak kullandığı “paralel”i… Öyle görünüyor ki, Erdoğan’ın da adlı adınca andığı “feministler”, hükümet çizgisine uymayan kadın hakları savunucuları, bundan sonra bu konudaki yetersizliği örtmek için malzeme edilecekler. “Feminizmle mücadele dernekleri”nin sayısı daha da artabilir, ağızlardan çok daha sık “bu feministler” çıkabilir.
Kafama takılan ikinci nokta da dağlara taşlara hayırmak istediğim bir soru: O zaman siz bu İstanbul Sözleşmesi’ni neden, hem de koşa koşa imzaladınız? Adı İstanbul olsun, havalı görünür, İstanbul’un turizmine de katkısı olur diye mi?
Sözleşmenin amacı
Madde 1-b Kadına karşı her türlü ayrımcılığın ortadan kaldırılmasına katkıda bulunmak ve kadınları güçlendirmek de dahil olmak üzere, kadınlarla erkekler arasında önemli ölçüde eşitliği yaygınlaştırmak…
Madde 4/2 – (Taraflar) ulusal anayasalarında veya ilgili diğer mevzuata kadın erkek eşitliği ilkesini dahil edecek ve bu ilkenin uygulamada gerçekleştirilmesini temin edeceklerdir.
Madde 6 – Taraflar bu Sözleşme’nin uygulanmasına ve sözleşme hükümlerinin etkilerinin değerlendirilmesine bir toplumsal cinsiyet bakış açısı katacak ve kadınlarla erkekler arasında eşitliğe ve kadınların güçlendirilmesine ilişkin politikalarını yaygınlaştıracak ve etkili bir biçimde uygulayacaklardır.
Madde 12 – Genel yükümlülükler
Taraflar kadınların daha aşağı düzeyde olduğu düşüncesine veya kadınların ve erkeklerin toplumsal olarak klişeleşmiş rollerine dayalı ön yargıların, törelerin, geleneklerin ve diğer uygulamaların kökünün kazınması amacıyla kadınların ve erkeklerin sosyal ve kültürel davranış kalıplarının değiştirilmesine yardımcı olacak tedbirleri alacaklardır.
Sadece birkaç madde seçtim. Neticede bu sözleşmenin uygulamasına dair bir denetleme mekanizması (GREVIO) da öngörülüyor. Hükümet ona da ben kendi seçtiğimi yollarım, STK katkısı için KADEM zaten hazır diye mi düşünüyor acaba? Komitenin diğer üyeleri bu beyanatlarda sözleşme ihlali bulmayacaklar mı? Kaldı ki yıllık ülke raporlarının dışında, GREVIO acil ciddi ihlal çağrısı yapma hakkına da sahip. Erdoğan açısından bunu bir caydırıcılığı olmayabilir, o ayrı.
* İstanbul Sözleşmesi’nin (resmi) Türkçe çevirisi: http://www.coe.int/t/dghl/standardsetting/convention-violence/convention/Convention%20210%20Turkish.pdf
* İstanbul Sözleşmesi’ne dair bilgi için: http://www.5harfliler.com/kisaca-istanbul-sozlesmesi-sorular-ve-cevaplar/ (hane/eviçi şiddetin ‘aile içi şiddet’ olarak çevrilmesine dair uyarı gözden kaçmasın)
* Bu da sözleşmeye dair kitapçığın çevirisi: http://anayasagundemi.com/2014/11/25/kadina-yonelik-siddetle-ilgili-istanbul-sozlesmesi-hakkinda-brosurun-cevirisi/
Ana Görsel: Sabhan Adam
