Elfriede Jelinek’in 2004 Nobel Edebiyat Ödülü Konuşması: “İnsana Ne Kalır?”

Yazmak tortop olmak, gerçekle tortop olmak mıdır? Tortop olmayı herkes ister tabii, ama o zaman benim yaşadığım nedir? Gerçeği gerçekten bilmeyenlere ne olur? Hepsi çok dağınık. Durumu düzeltecek bir tarak da yok. Yazarlar tarayıp duruyorlar ve umutsuzlukla saçlarına bir biçim veriyorlar, sonra bu onları geceleyin çok rahatsız ediyor. Görünüşlerinde çok yanlış bir şey var. Güzelce tepede toplanmış saç, kendi rüyalar evinden tekrar kovulabilir ama artık düzeltilemez, ehlileştirilemez. Veya dümdüz aşağı sallanabilir bir kez daha yüzün önünde bir örtü gibi, hemen sonra da yatıştırılabilir sonunda. Ya da olup duran şeyin karşısında dehşetle dimdik durur. Toplanmayacak işte. İstemiyor. Bir kaç dişi kırık tarakla ne kadar tarayıp dursan da, toplanmıyor işte. Şimdi bir şey eskisinden daha da tekinsiz. Olan bitenle uğraşan yazın insanın parmaklarının arasından zaman gibi kayıp gidiverir, hem sadece yazarken geçirilen ve hayatın durduğu zaman da değil. Eğer zaman durursa kimse bir şeyi kaçırıyor sayılmaz. Yaşayan da, ölü zaman da, hele ölmüş olan hiç. İnsan bir kere yazmaya başlayınca, zaman başka yazarların eserlerinde yolunu buluverirdi. Zaman, zaman olduğu için de, her şeyi aynı anda yapabilir: senin eserinde yolunu bulur, aynı zamanda başkalarının eserlerinde de, gerçekliğin yönünden aniden fırlayan kötücül olsa da taptaze bir rüzgar gibi başkalarının karışmış saçlarına doluşuverir. Bir şey bir kere yükseldi mi, belki de o kadar kolay yatışmayacaktır bir daha. Kızgın rüzgar eser ve her şeyi beraberinde götürür. Her şeyi uzağa götürüverir, neresi olduğu da önemli değil, ama temsil edilmesi gereken bu gerçekliğe değil bir daha. Her yere götürür, bir oraya götürmez. Gerçeklik saçın ve eteklerin altına girip duran bir şeydir, tam da böyledir, saçı da eteği de başka bir yere, başka bir şeye doğru süpürür. Yazar gerçekliği nasıl bilebilir, içine giren ve onu süpüren, sonsuza dek kenarlara yapıştıran oysa? Bir yandan süpürüldüğü yerden görüşü daha iyidir, diğer yandan gerçekliğin yolunda kalamaz. Orada ona yer yoktur. Yeri her zaman dışarıdadır. Ancak dışarıdan söylediğinin hesabı içeriden sorulabilir, o da ikircikleri konuştuğundan. Ama sonra ikisi vardır uyuveren, oturuveren, yüzleri de yerli yerinde, hiçbir şey olmuyor diye uyarırlar, başka başka yorumlar getirip kaç zaman önce tarağın dişleri gibi kopup kaybolmuş yetersiz zeminlere uzanırlar. Öyle ya da değil. Doğru ya da yanlış. Er ya da geç olmalıydı bu, çünkü zemin bir temeli kucaklamak için yetersizdi. İnsan dipsiz bir kuyunun üzerine nasıl inşa edebilir ki? Ama yazarın görüş alanına giren yetersizlik, ya alınıp ya bırakılacak bir şey için yeterlidir gene de. Alabilirler ya da bırakabilirler, bırakırlar da. Öldürmezler ama. Bulanık gözleriyle bakarlar sadece, ama bu bulanık bakış yüzünden keyfi de olmazlar. Bakış, iyi hedeflenmiştir. Bu bakışın vurduğu her şey vurulan şeyin asla söylemediğini söyler, şöylece bir bakıldığı, halkın keskin gözlerine dahi maruz kalmadığı halde aşağı doğru batarken bile konuşur, bir tasvire kurban gitmeden önce başka bir şey olabilirdim, der. Söylenmese daha iyi olacak (belki çünkü daha iyi söylenebilecek?) ne varsa, her zaman muğlak ve zeminsiz kalmak zorunda olan ne varsa, tam da onu söyler. Haddinden fazlası bunun içine batmıştır çoktan, beline kadar. Kum fırtınasıdır ama hiçbir şeyi hareketlendirmez. Temelsizdir ama yersiz değildir. Nasıl istersen öyledir, ama istenmez.

 

…