Her iki cinsin üreme organlarını taşıyarak doğanların durumu “hermafrodit” olarak niteleniyordu, artık öyle değilmiş. “Hermafrodit” tanımı itibariyle bilimsel sınıflandırmada yanıltıcı olduğu gerekçesi kullanımdan kaldırılıyormuş yavaş yavaş. Daha doğru tabirin “interseks” olduğu söyleniyor. Bu kelimenin karşılığı da “erdişi” olarak veriliyor Türkçe’de. Bu iyi bir karşılık değil, zira hermafrodit kelimesinin terk edilmesine sebep olan referanslar içeriyor.
Cinsiyet değiştirme ameliyatlarının 1930’larda Türkiye’de yapılabildiğini başka bir kaynaktan öğrensem şüphe edebilirdim. Aşağıda bu meseleyi konu edinen üç gazete haberi var. Yalnız bu metinlerden, bu kişilerin geçirdikleri ameliyatlarla ilgili ayrıntılı bilgi edinmek mümkün değil. Bu sebepten kişiler interseks miydi emin olamıyoruz. Haberlerde geçen “muayene olmak,” “gayritabilik,” ve “ameliyatla kadın/erkek olmak” ifadeleri bize yol göstermiyor.
Bu haberleri seneler evvel bir gazete taraması esnasında görmüş, yanyana getirmiştim. Haber metni olarak çok beğeniyorum bunları. Temiz, kısa yoldan haber verme kaygılı metinler bunlar. Yargılamak dertleri de yok. Bugünün gazetelerinden çok usananlar, bunlarda nefes alsınlar diye yeri geldikçe paylaşıyorum bunları “5 harfliler”de.
B. Kurtuluş Erkeklikten Çok Memnun
“Zamanı gelince evlenmeği de düşüneceğim. Şimdilik istikbalimi temin etmek için çalışmalıyım” diyor
Akşam, 22 Şubat 1936
Kırklarelili Timurun kızı Kurtuluşa Haseki hastanesinde ameliyat yapıldığını ve bu ameliyat neticesinde bayan Kurtuluşun bay Kurtuluş olduğunu yazmıştık. Kadınlıktan erkekliğe geçen Kurtuluşla dün görüştük. Üzerinde zarif bir erkek elbisesi vardı. Babasının Sirkeci’de yazıhanesinde, masanın başında, kırk yıllık bir iş adamı tavrile kurulmuştu. Bay Kurtuluş bize dedi ki:
-Kırklarelinde doğdum. Babamın adı Bohor Timurdur. Kendisi deri ticareti yapar. Bir kaç sene evvel İstanbula geldik. Yaşım 18 dir. Çocukluğumdan beri kendimi kadınlardan ziyade erkeklere yakın görürdüm. Bebek yerine yalancı tabanca ile oynamaktan zevk alırdım. İstanbulda yerleştikten sonra babam beni muayene ettirdi, kadın değil erkek olduğum anlaşıldı. Haseki hastanesinde ameliyat yapıldı, erkek oldum. Bundan çok memnunum. Erkeklerin çalışması lâzımdır. Ben de iyileşir iyileşmez hemen çalışmağa başladım. Kendime iyi bir istikbal yapmak istiyorum.
Bay Kurtuluşa sorduk:
-Evlenmek hakkında ne düşünüyorsunuz?
Karşımızdaki delikanlı bir kız gibi kızardı. Fakat kendisini
toplıyarak cevap verdi:
-Zamanı gelince onu da düşüneceğim. Şimdilik iktibalimi temin etmek için çalışmak mecburiyetindeyim. Epice zaman kaybettim. Onu telâfi etmeliyim. Bay Kurtuluş şimdilik babasının yanında çalışacaktır.
Bir Kadın Ameliyatla Erkek oluyor
Ulus, 29 temmuz, 1939
Akhisar (Hususi)-Kasabamızda Beyce mahallesinde oturan Hasan kızı Firdes, son zamanlarda bazı gayritabiilikler göstermiş ve zabıta tarafından muayeneye sevkedilince kadının ameliyat yapılarak erkekleştirilmesi icab edildiği anlaşılmıştır. Ameliyat, Manisa hastanesinde yapılacak ve eski Firdes’e Ferit ismi verilecektir.
Bayan Şöhret Bay Salih oldu
Hakikat, 26 Ağustos 1940
İzmir (Hususi)-Sökeli Bayan Şöhrete dün memleket hastanesinde intizar edilen cerrahi ameliyat yapılmıştır. Ameliyat muvaffakiyetle neticelenmiş ve Bayan Şöhret zinde bir erkek haline gelmiştir. Bayan Şöhretin yeni adı Salihtir. Salih kendisile konuşanlara: “Bekâr kalmağa niyetim yok, İyi bir taze ile evlenmeğe niyetim var. Bilhassa elbiselerime çok itina edeceğim.”
Teşekkür: Bu yazının ilk halinde “intersekslerin hayatlarının bir aşamasında bir geçiş yaşadıklarını, bunun da ameliyatla mümkün olduğunu” yazmıştım. Bir web sitesinde Keatsandyeats ve elfinkk bunun böyle olmadığı yönünde beni uyardılar. Bugün, intersekslerin herhangi bir cinsiyeti seçmek zorunda kalmamak adına mücadele içinde olduklarını söylediler. Gereken eki ve düzeltmeyi kendilerine teşekkür ederek yapıyorum.
