Anne Thériault ve Bednam Kraliçeler

Joan of Arc: Bana Orléans’ın Nedimesi derler.
Dauphin: Böyle benim arkamı toplayacak bir nedime mi?
Joan of Arc: Hayır, daha çok ‘Erkekler ile sevişmeyen kadın’ anlamında
Dauphin: Ben iş ilanı verirken bunu kastetmemiştim ama hadi olsun bakalım.

Sahne: Katolik Kız Okulu’nda bir sınıf
Rahibe: * Bir Joan of Arc resmi gösterir *
Rahibe: Genç kızlar, idealiniz bu olmalı
Kızlar: * hunharca not almaya başlar *
Rahibe: GAY OLARAK DEĞİL!
Kızlar: Çok geç!

Anne Thériault adlı yazarı ilk keşfim Twitter’da yazdığı bu twitler oldu. Buna benzer birçok tarihi kurgu diyalog yazıyor Thériault. Bu diyaloglar çoğunlukla kadın figürler etrafında dönüyor. Hepsi çok zeki ve esprili. Twitter’da takip etmeyi en sevdiğim insanlardan biri. Feminist incilerinin yanında depresyon ile savaşını anlatan twitleri ve yazıları da bana en ihtiyacım olan anlarda deva gibi yetişmişti. Anlayacağınız kadına aşık olmuş durumdayım! Bir de bunun üstüne Thériault, Queens of Infamy (Bednam Kraliçeler) adlı bir yazı dizisi çıkarmaya başlamaz mı! Değmeyin keyfime! Bu yazılarda Thériault adı çıkmış dokuza inmez sekize, bazen unutulmuş bazen bile bile gözardı edilmiş dünyaca ünlü kraliçelerin hikayelerini anlatıyor.

Sizlere Thériault’un yazılarını tanıtmak istedim. Kendimce yaptığım tercüme ne yazık ki bölük pörçük olacak ama belki birilerine ilham verir ve daha kapsamlı bir tercümeye dönüştürmek isterler. Hadi bakalım ilk kraliçeden girelim bu yazıya.

Eleanor of Aquitaine (d. 1122 — ö. 1204). Bana ilk başta tanıdık gelmemişti ama hemen öğrendim ki Eleanor, Robin Hood hikayelerinde ismi geçen kraliçe. Thériault’un Eleanor’a olan takıntısı da Disney’in Robin Hood animasyonunu izledikten sonra başlıyor zaten. Bundan sonrası yazının bir özeti ve italikler benim direk çevirilerim.

Eleanor Fransız ve İngiliz kralları ile evlendi (ama ne yazık ki aynı anda değil.) Hapishane karşıtı insanlardandı. Oğulları ile beraber kocasına karşı bir ayaklanma başlattı. Şövalyelik ve saray aşkı gibi Viktoryen dönemde Ortaçağ ile eş anlamlı kullanılan kavramların ortaya çıkmasında büyük etkisi oldu. İş başarmakta kimse Eleanor’un eline su dökemezdi.

Eleanor’un babası 10. William, Aquitaine bölgesinin dükü. 10. William öldükten hemen sonra Eleanor Fransa Kralı 6. Louis’in oğlu 7. Louis ile evlendiriliyor. Bu evlilikten hemen sonra baba Louis dizanteriden ölüyor ve Eleanor ve 7. Louis Fransa Kral ve Kraliçesi oluyorlar. Bir de tabii Eleanor’a kalan Aquitaine dükalığı var. Bir detay: 7. Louis aslında küçük oğul olduğu için papaz okuluna gönderilmiş, ama abisi ölünce saraya geri çağrılıyor.

Louis bu yeni dönen şansı karşısında çok mutluydu, bunda büyük ihtimalle dünya zevklerine düşkün yeni gelinine aptalca aşık olmasının da payı vardı. Bunun karşısında Eleanor yeni hayatından hiç de öyle memnun değildi. Babasının şaşaalı sarayında yetiştikten sonra Paris’i kültürsüz bir boşluk ve 7. Louis’i ise yobaz bir sıkıntı olarak görüyordu. Dangereuse’un torunu papazların yetiştirdiği bir çocukla ne yapabilirdi? Varis üretmekte gösterdikleri yavaşlığa bakılırsa çok da bir şey değil. İkisi de gelecekteki eşleri ile çocuk yapmakta hiç zorluk çekmedikleri için bunun doğurganlık değil de uyuşma sorunu olduğunu söyleyebiliriz.

Eleanor ve 7. Louis evliliklerinin sekizinci yılında Urfa’ya doğru İkinci Haçlı Seferi’ne çıkıyorlar. Aşırı başarısız olacağı baştan belli olan bu sefere çıkış nedenlerine Thériault’un bakış açısı şu: Belki bir Haçlı Seferi’nin evliliklerine birazcık heyecan getireceğini düşündüler? Bunun yerine göt tıkacının Ortaçağ mukabili neyse onu deneselerdi daha iyi olurdu.

Eleanor bu Sefer yolculuğunda Louis’ten boşanmaya karar veriyor ve Papa’ya evliliklerini feshetmesi için talepte bulunuyor. Gerekçe? Louis ve Eleanor üçüncü dereceden kuzen. Papa bu isteği önce reddediyor. Fakat Eleanor ikinci kızını doğurduğunda Louis de erkek varisten umudu kesmiş olacak ki, birden ilişkileri ‘ensest’ ilan ediliyor.

İlk evliliğinin feshinin hemen ardından Eleanor İngiliz Krallığı varisi 2. Henry’ye evlenme teklif ediyor ve iki ay içinde yüzüğü takıyorlar. (Kadın dizginleri eline almış, saygı duydum.) Henry ve Eleanor cinsel açıdan daha uyumlu olmuş olacaklar ki beraber 3 kız ve 5 erkek çocuk yapıyorlar. Thériault, bu erkek çocukların Louis’yi çileden çıkarmış olmasını umuyor.

Eleanor’un zekası ve devlet işlerindeki becerisine saygı duyan Henry, onu zaten varisi olduğu Aquitaine bölgesinin düşesi yapıyor. Henry’nin sürekli seferde olduğu sıralarda Eleanor burada kendi saltanatını sürüyor. Thériault bu seferlere ve Henry’nin o sıralar ne yaptığına değinmeyeceğini söylerken şunu da ekliyor: Erkekler çok yorucu ve onların maskaralıkları beni çok sıkıyor.

Bir rivayete göre Eleanor bu sıralarda sarayında Aşk Mahkemeleri kuruyor. Kızlarından biri ve diğer leydiler ile aşıkların kavgalarını irdeliyorlar ve aşk konusunda soruları cevaplıyorlar. (Hayalimin kraliçesi!) En ünlü müzakere ‘Evlilikte aşk olur mu?’ sorusu etrafında dönüyor. Kadın yargıçlar ‘Asla!’ diyorlar. Dava kapanıyor.

Eleanor Aquitaine bölgesini refah içinde yönetirken oğullarından Genç Henry, ona kalacak olan miras konusunda sorunlar çıkarmaya başlıyor. Bu arada Genç Henry Eleanor’un ilk kocası olan 7. Louis’in yeni evlilliğinden doğma Marguerite ile evli. (Avrupa’da o sıralar prenses eksikliği var heralde.) Genç Henry kayınpederi 7. Louis ile birleşip isyan çıkarıyor babasına karşı. Kardeşleri Richard ve Geoffrey de katılıyor bu isyana. Thériault’un yorumu: Çok şaşırmamak lazım bu isyana, bunlar kanları kaynayan, baba sorunları olan genç prensler. En akla sığmayacak olay ise şu: Eleanor oğullarına katılıp kocasına karşı isyan etti!

Kral Henry bu isyanı kolayca bastırıyor. Oğullarını affediyor, ama Eleanor’u ev hapsine sürüyor. 16 YIL BOYUNCA EV HAPSİNDE KALIYOR ELEANOR. Neredeyse kimse görmüyor yüzünü. Thériault olayın vehametini şöyle anlatıyor: Genç Henry kardeşi Richard’a karşı isyana kalkışırken — çünkü Genç Henry Tarihten Bir Sikim Ders alamamış– öldü, yine de Henry Eleanor’u kilit altında tuttu. Adam öyle bir kin beslemiş Eleanor’a.

Henry sonunda cehennemin dibine girdikten sonra kral olan Richard’ın ilk işi annesini hürriyete kavuşturmak ve ‘O ne isterse yapsın’ demek oluyor. O sırada 65 yaşında olan Eleanor’un ise ilk isteği hapishaneleri boşaltmak! Kimse onun çektiğini çekmesin diye bütün mahkumları azad ediyor Eleanor Sultan! Richard Haçlı Seferi’ne çıktığında İngiltere’yi yönetiyor, sonra bir de onu fidyecilerden kurtarıyor, daha neler neler. (Evet, Haçlı Seferleri Eleanor’un ailesine hiç yaramamış.)

Eleanor 80 yaşında vefat etti ve Fransa’nın Anjou şehrindeki Fontevraud Manastırı’nda Henry’nin yanına gömüldü. Öldüğünde iki kocasından ve altı çocuğundan daha uzun süre yaşamıştı. İki ülkenin kraliçesi olmuş, Avrupa’yı birçok kez katetmişti. Angevin Krallığı’nın en yüksek yıllarını görmüş, daha sonra kabiliyetsiz oğullarının elinde yavaş yavaş çökmesini izlemişti. Onun için ‘Bolca yaşadı’ demek hayatını oldukça hafife almak olur.

Kraliçemiz çok yaşa! —

Görsel: Louise Pomeroy, Kraliçe Eleanor.