Bir yerel seçimi daha geride bıraktık. Tüm seçimlerde olduğu gibi bu seçimde de en az konuşulan şey ‘kadın aday’ oranları oldu. Listelerde kadınların adına yeterince rastlayamasak da seçimi kazanan kadınların sevincine ortak olduk. Türkiye’nin dört bir yanından ‘mahallemizin ilk kadın muhtarı’, ‘ilimizin ilk kadın belediye başkanı’ şeklinde çok sayıda fotoğraf paylaşıldı. Peki yerel seçimlerde kaç kadın aday yarıştı, kaç kadın aday kazandı?
1997 yılından bu yana siyasette kadının eşit temsili için çalışan Kadın Adayları Destekleme Derneği (KADER) seçim öncesi adaylık oranlarını şöyle açıklamıştı: Büyükşehir belediye başkanlığı için yarışan 316 adaydan yalnızca 36’sı kadın. Meclis’te grubu bulunan partilerden CHP ve AKP yalnızca birer kadın aday gösterdi. HDP, seçime girdiği tüm kentlerde eşbaşkanlık sistemini uygulasa da YSK’ya yalnızca bir aday ismi üzerinden başvuru yapmak zorunda kaldı. Bu duruma göre yalnızca 3 HDP’li kadın aday büyükşehir belediye başkanlığı için seçimlere katıldı. MHP ve İyi Parti ise büyükşehirler için sadece erkek adayları ‘tercih’ etti. 316’sı büyükşehir, 6 bin 276’sı il ve ilçe belediye başkan adayı olmak üzere toplam 6 bin 592 adayın yalnızca 536’sı kadın adaylardan oluşuyordu. Bu rakam, yüzdelik dilim içerisinde 8’e tekabül ediyor.
31 Mart 2019’un kazananlarına geçmeden önce yerel yönetimlerde kadın ve erkek oranı arasındaki uçurumu bir de yıllara göre göz atalım:
“Başka bir mahalle mümkün” diyen kadınlar
Görüldüğü üzere yıllara göre dağılıma baktığımızda bile 2019 seçimlerindeki yüzde 8 hiç de parlak değil. Ama can sıkıcı oranların yanı sıra bu seçimin en dikkat çekenleri kadın muhtar adayları oldu. Çok sayıda kadın, mahallesini yönetmeye aday olduğunu açıkladı. Kadın muhtar adaylarının söylemleri de siyasetin kutuplaştırıcı dilinden biraz olsun sıyrılmamıza fayda sağladı. Örneğin, Bakırköy Kartaltepe Mahallesi muhtar adayı Didem Koryürek, Ahvalnews ile yaptığı röportajda “Başka bir mahalle mümkün” derken, Zuhutbaba Mahallesi muhtar adayı Şakire Seyda Ataş, “Kadınlar artık evde çamaşır, bulaşık işleriyle uğraşmayacaklar. Kadınların hayatın her santimetrekaresinde yer alması gerekiyor” diye demeç veriyordu.
İstanbul Kadıköy Rasimpaşa (Yeldeğirmeni) Mahallesi muhtar adayı Sultan Aksu Kütük, seçimlere “Herkes için yaşanılabilir bir mahalle” sloganı ile katıldı. Seçim çalışmalarını kadın dayanışmasının gücü ile sürdüren Kütük sevincini yine kadınlarla birlikte kutluyor.
31 Mart seçimlerinde Türkiye yerel yönetim tarihinin ilkleri de yaşandı. Örneğin, Batman’da ilk defa bir kadın mahalle muhtarı oldu. Sağlık Mahallesi’nden muhtar adayı olan Fatma Türkan, yedi erkek adaya karşı birinci geldi. Özlem Kartal ise Sivas’ın Divriği İlçesi’nde bulunan Kayacık Mahallesi’nin ilk kadın muhtarı oldu. Kartal, seçim maratonu boyunca “Kadından muhtar olmaz” algısını yıkmaya çalıştı ve kadınların dayanışması sonucu sandıktan birinci çıktı. Edirne’nin tek kadın muhtarı olan Nesrin Çağlar ise “Mahalleye kadın eli değecek” şiarıyla seçimlere girmişti.
Sosyal medyada muhtarlık seçimleri ile ilgili yapılan yorumları incelediğimizde, çok sayıda seçmenin muhtar adaylarını tanımadığını fakat kadın adaya oy verdiğine dair yorumlarla karşılaşıyoruz. Bunun sebebini yalnızca ‘pozitif ayrımcılıkla’ açıklamak yetersiz kalır. Seçim günü haber yapmak amacıyla gezdiğimiz okullarda seçmelerle sohbet etme fırsatı bulduk. Görüştüğümüz seçmenlerden biri neden hiç tanımadığı kadın muhtara oy verdiğini şöyle açıkladı: “Erkeklerin yaptığı siyaseti görüyoruz. Meclis kürsülerinde küfürler, hakaretler… Muhtarlığı kazanmak için birbirini döven, yaralayan erkekler var. En azından mahallemizde bu gergin havadan sıyrılalım.”
Büyükşehir ve İl Belediyelerini Kazanan Kadınlar
Türkiye siyasi tarihinin ilk kadın muhtarı, 1933 yılında Aydın’ın Çine İlçesi Karpuzlu Bucağı’ndan Gül Esin’di. Aydın, bu seçimlerde de ilklere ev sahipliği yapmaya devam etti. İki dönemdir Aydın Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı görevini yürüten Özlem Çerçioğlu, bu seçimleri de birinci olarak tamamladı. Çerçioğlu, “Aydın’ın ilk kadın belediye başkanı” unvanının yanı sıra, en uzun süre kenti yöneten belediye başkanı unvanını da alacak gibi görünüyor.
Özlem Çerçioğlu dışında büyükşehir belediyesi başkanlığını kazanan kadınlar, AKP’den Fatma Şahin (Gaziantep), HDP’den Bedia Özgökçe Ertan (Van) ve yine HDP’den Berivan Helen Işık (Siirt). Bu tabloya göre sayı dört gibi görünse de HDP’nin eşit temsilyet ilkesinden dolayı sayı 10’a yükseliyor. HDP’nin kazandığı tüm belediyelerde kadın eşbaşkanlar da bulunacak. Buna göre, Diyarbakır’da Hülya Alökmen, Mardin’de Figen Altındağ, Batman’da Songül Korkmaz, Hakkari’de Seher Kadiroğlu, Iğdır’da Eylem Çelik il belediyelerde eşbaşkanlık görevi üstlenecekler.
DBP’nin 2014 yerel seçimlerinde kazandığı belediyelere kayyum atanmasının ardından ilkin belediyelerdeki kadın müdürlükleri kapatılmış, kadın merkezleri ve sığınma evlerinin kapısına kilit vurulmuştu. Kayyumlarla beraber yerel yönetimlerde toplumsal cinsiyet eşitliğine dair projeler üretilmemesi ve mevcut projelere son verilmesi sonucu, kentlerde kadına yönelik şiddet oranlarının arttığına dair raporlar da yayınlanmıştı. Bu nedenle HDP’nin kazandığı belediyeler bölge kadınları açısından da ayrı bir önem taşıyor.
Mobbinge En Güzel Cevap
Bu seçimde yüzleri en çok güldüren ise Bilecek’in Pazaryeri İlçesi’nde seçime katılan Zekiye Tekin oldu. Zekiye Tekin, Pazaryeri Belediyesi’nde özel kalem müdürü olarak çalışıyordu. Tekin, dönemin belediye başkanı Muzaffer Yalçın tarafından mobbinge maruz bırakıldı. İlk olarak AKP’ye aday adaylığı başvurusunda bulunan Tekin aday gösterilmedi. Bunun üzerine seçimlere bağımsız aday olarak katıldı ve AKP’li Muzaffer Yalçın’a karşı zafer kazanarak sandıktan birinci çıktı. Zekiye Tekin verdiği demeçlerde, “Bütün kadınlarımıza bir kadının dik durup neleri başarabileceğini en güzel şekilde göstermek adına, örnek olmak adına böyle bir yola çıktım” dedi.
Her Halükârda Kadın Kazanacaktı
Dikkat çeken ilçelerden biri de İzmit’ti. İzmit’te yarışa giren partilerden üçünün adayı kadındı. İzmit belediyesi için AKP Azize Sibel Gönül’ü, CHP Fatma Kaplan Hürriyet’i, DSP Hülya Yıldırım’ı aday gösterdi. Kadın emeğinin yoğun olduğu bir ilçede çokça kadın adayın ismini görmek elbette olumluydu. Sandıktan birinci olarak çıkan ise Fatma Kaplan Hürriyet oldu. Fatma Kaplan Hürriyet, seçim zaferini İzmit’in ilk kadın belediye başkanı olan Leyla Atakan’a atfetti. Hürriyet, Leyla Atakan’dan tam 51 yıl sonra İzmit’i yönetecek olan ikinci kadın belediye başkanı olarak bu seçimlere damga vuran isimlerden biri oldu.
———–
Yukarıda verdiğimiz tüm rakamlar henüz resmi olmayan sonuçlara göre derlendi. Resmi ve aleni olan ise erkeklerin domine ettiği siyasette yeterince temsil bulamayan kadınların alternatif olarak muhtarlıklara yöneldiği ve gayet de başarılı oldukları…
Türkiye’nin ilk kadın il belediye başkanı Müfide İlhan’ın kızı annesinin anılardan bahsederken, “Evimize isimsiz mektuplar geliyor, annem ‘kadından belediye başkanı olmaz. Evde otur 7 çocuğuna bak’ diyerek tehdit ediliyordu” diye anlatıyor. Siyasi arenada var olabilmek için erkeklere göre çok daha fazla engel atlaması gereken kadın eşbaşkan ve vekillerin birçoğunun, bugünün Türkiye’sinde cezaevinde olduğunu hatırlatarak bitirelim biz de.
Görsel: Müfide İlhan seçmene sesleniyor.
