Giorgia Lupi, veri görselleştirme sanatçısı. Başta sayılara dökülmesi imkansız, belki de anlamsız gelebilecek verileri görselleştiriyor. Sanat eserleri yaratıyor. Tuhaf tuhaf projeleri var. Kendisine işi ve projelerinden birkaçı hakkında merak ettiklerimi sordum.
Veri görselleştirme sanatçısı ne yapar?
Giorgia Lupi: Biz veriyi yaratılarımızın malzemesi yapıyoruz. Kendi dünyamıza ait düşünceleri, fikirleri ve hikayeleri veri toplayıcılarının merceğinden geçirerek açığa vuruyoruz. Sayıları görsel ürünlere çeviriyoruz. Ben çalışmalarımı, verileri temsil etmekte yeni görsel yöntemler ve diller bulma denemelerine yoğunlaştırıyorum. Verileri daha ‘insancıl’, ‘bağlamsal’, çekici, kesinlikle daha az korkutucu ve daha az soğuk hale getirmek istiyorum.
Veriyi daha insancıl hale getirmekten kastın ne?
Veri sadece gerçekliği tasvir etmek için kullandığımız bir araçtır. Başka bir şeyin yerini tutar, hiçbir zaman o şeyin kendisi değildir. Ama çoğu zaman bunu unuturuz. Ben kendi pratiğimde, veriyi toplarken, işlerken, yorumlarken ve sergilerken empati, kusurluluk ve insani özellikleri de işin içine katmanın yöntemlerini tasarlamak istiyorum. Aslına bakarsan, bir veri kümesi birçok hikayeye yol açabilir. Veri, gerçekliği büyük ölçüde öznel bir biçimde filtreleyen bir araçtır. Bir veri kümesinin nasıl oluşturulduğu, dahil edilen ve edilmeyen bilgiler, bu kümenin ömrünü doğrudan belirler. Özellikle bir araya getirildikleri takdirde veriler, başta niyet edilenden çok daha fazlasını açığa çıkarabilir. Göstergebilimcilerin yüzyıllardır kuramsallaştırdığı üzere dil, iletişim sürecinin sadece bir parçasıdır, bağlam da eşit ölçüde önemlidir. İşte bu yüzden verinin nasıl elde edildiğine, çözümlendiğine ve sergilendiğine ilişkin kişisel bir yaklaşım geliştirmemiz gerekiyor. Öznellik ve bağlam, büyük olayları ve toplumsal değişimleri anlamakta bile büyük rol oynuyor, özellikle de söz konusu veriler insanlarla ilgiliyse. Veri, doğru dürüst bağlamına oturtulduğu takdirde, daha anlamlı ve samimi anlatılar yazmak için inanılmaz derecede güçlü bir araç olabilir.
İyi görselleştirilmiş bir veri kümesi nasıl olmalı?
Bilgilendirici olmalı, zengin olmalı ama ezici olmamalı, bilgi hiyerarşisi açısından görselliği şık olmalı ve şahsi zevkime göre kesinlikle ‘resimsel’ olmamalı.
[Giorgia ile Stefanie Posavec, 2014-15’te, bir yıl boyunca her hafta birbirlerine kartpostallar göndermişler. Her kartpostal, gündelik işleri/alışkanlıkları hakkında: saate bakmak, hoşçakal demek, sıkılmak… Her seferinde bir konuda her türlü bilgiyi listelemişler, sonra da kartpostallara çizmişler ve Giorgia New York’ta, Stefanie Londra’da yaşadığı için Atlantik’in bir ucundan diğerine kartpostal gönderip durmuşlar. Sonunda bu projeden bir kitap da çıktı.]
Sevgili Veri projesini nasıl bir niyetle başlattınız?
İnsanların kamusal ve özel yaşamlarının kilidini açmakta, şifresini çözmekte ve izahını yapmakta “büyük veri”nin nihai ve kesin anahtar olduğu yönündeki yaygınlaşan varsayıma meydan okumak istedik ve bunu hala istiyoruz. Verinin kişisel deneyimleri anlamakta oynayabileceği rolü keşfetmek istedik. Veri genellikle gayrişahsi bir şey gibi görülüyor. Bu proje karmakarışık, duygusal, insani yaşamların iletişiminde, görünüşte ‘soğuk’ bir şeyi kullanmayı araştırarak, bunun tersine dikkat çekmeyi amaçlıyor. Şüphesiz bu, verinin korkulacak bir şey olmadığını, “büyük” olması gerekmediğini, herkesin hayatında sürekli var olduğunu göstermek üzere bilinçli bir girişimdi. Her birimiz küçük ve büyük, nicel ve nitel verilerden mürekkebiz. Bu proje, tasarımcılar ve veriye kafayı takmış insanların dışındaki kişilere de seslenebilmemize olanak sağladı. Bu projeyle, kişisel deneyimleri ve insanların hayatlarını anlamakta verinin oynayabileceği rolü araştırdık.
Neden hem sen hem de Stefanie, çizimlerde parlak renkler kullandınız?
Çünkü neden olmasın? :D
[Giorgia, halen süren bir başka projede gitarist Kaki King’in müziğini görselleştiriyor. Melodiyi, notaların gitarın neresine temasla basıldığını, Kaki’nin el hareketlerini, hangi parmalarını kullandığını, farklı tarzlarda dokunuşları listeliyor ve bunlardan tablolar oluşturuyor.]
Kaki King ile birlikte yaptığınız proje sana neler öğretti?
Kaki King ile birlikte, daha derin deneyimleri bir araya getirmekte veriyi nasıl kullanabileceğimizi keşfetmeyi amaçlıyoruz. Araştırmalarımızda ayrıca verinin ne olduğunu, ne olabileceğini ve neyin veri olabileceğini sorguluyoruz.
[Giorgia’nın şirketi Accurat’ta tasarlanan ve 2014’te hayata geçirilen Uzay Arkadaşları projesi, dünyadaki insanlarla uzaydaki bir insanı buluşturan bir sosyal ağ oluşturmuş. Şöyle işliyormuş: proje uygulamasına Twitter, Facebook ya da Google+ hesabınızla giriş yapıyorsunuz, Giorgia’nın yurttaşı, ilk İtalyan kadın astronot Samantha Cristoforetti’nin Uluslararası Uzay istasyonu’na yolculuğu sırasında nerede olduğunu ve o sırada uygulamaya giriş yapmış diğer kişilerin dünyadaki konumlarını görüyorsunuz. Hem astronota hem de diğer kişilere dijital bir “merhaba” mesajı gönderebiliyorsunuz. Astornot size yakınken gönderdiğiniz mesaj, uygulamada daha büyük görünüyor. Astronotun mesajları da size ulaşıyor.]
Uzay Arkadaşları projesi nereden çıktı?
Verilerle çalışmak; soyut ve sayılamayan şeyleri görülebilen, hissedilebilen, hayatlarımıza ve davranışlarımıza doğrudan doğruya yeniden bağlanabilen şeylere dönüştürmenin yollarını tasarlamak anlamına geliyor. Bu süreçte, bu şeylerin etrafındaki sayılara ve teknolojiye gösterilen takıntının peşine düşersek başarmanın zor olacağı bir şey bu. Uzay Arkadaşları projesiyle, veri güdümlü bir deneyimin insanları birbirine bağlayabildiğini kanıtladık. Tabii bu ancak sayılara ve teknolojiye bakmak yerine veri aracılığıyla görmeyi öğrenirsek mümkün oluyor.
Projelerinden kalanlar yaşam biçimini, alışkanlıklarını değiştirdi mi?
Verilerle çalışmaya başladığımdan beri öğrendiğim en şaşırtıcı şey, verinin çok boyutluluğu. Veri, her türlü yaratıcı eylemde kullanılabilecek bir malzeme ve aynı ölçüde bir ruh hali. Çok niteliksel ve yapılandırılmamış bilgileri kullanarak bir veri kümesi oluşturabilirsin ve bu süreç, kendi gerçekliğinin daha büyük bir kısmını ‘görmekte’ sana yardımcı olabilir.
Veri çizimlerin sayesinde kendin hakkında öğrendiğin en şaşırtıcı şey neydi?
Her şeyden önce, hayatımın sıradan, küçük yönleriyle ilgili kayıt tutmak, bir veri günlüğü tutmak, farkındalığımı keskinleştirdi ve içinde bulunduğum ana hakim olma duygumu artırdı. Bir bakıma içinde bulunduğum anı gerçekten daha dolu dolu yaşamama, kendimle daha önce hiç tecrübe etmediğim kadar uyumlu olmama yardım etti. Hepsinin ötesinde, en karanlık yönlerimi, en alengirli dertlerimi, takıntılarımı ‘sayı’ formunda ifade etmek, bunları saymak ve raporlamak zorunda kalmak, bunlardan artık korkmamama yardımcı oldu, bir şekilde, hepsi veriye dönüştü! ‘Saymanın’ ima ettiği türden bir nesnellik bana bu alengirli konuların üzerine gitmeye karşı hissettiğim korkunun üstünden gelme fırsatı verdi. Ayrıca, projenin formatını hazırlama yöntemimiz sayesinde, bir seferde sadece bir konuyu ele almamız odaklanmamızı ve bu konuyu kabullenmemizi sağladı.
“Veri güdümlü araştırma tasarımı ve inovasyon” şirketin Accurat’ta müşterilerin kimler? Şirketler veri görselleştirmenin önemini anlıyor mu?
Çeşitli müşterilerle çalışıyoruz. Bilişim, sağlık, finans sektöründen müşterilerle, birçok kar amacı gütmeyen kuruluşla ve Birleşmiş Milletler gibi organizasyonlarla. Ayrıca, veriyi hem içerideki hem de dışarıdaki izleyiciler için daha erişilebilir hale getirecek araçlar yaratmak üzere Google ve IBM gibi teknoloji şirketleriyle çalışıyoruz. Uzmanlık alanımız özellikle veri güdümlü tasarım deneyimleri yaratmak olduğu için müşterilerimiz zaten belli: bize iş veriyorlarsa veri görselleştirmenin değerini biliyorlar demektir.
Sence sayılara dökülmesi en zor şey ne olabilir?
Hayatlarımızın detayları. Hesap tablolarında hazır bulunmayan, niteliksel ve yapılandırılmamış ama nihayetinde veri üzerine herhangi bir çalışmayı anlamlı kılan bilgiler.
