SANAT

Mali’nin Ötücü Kuşu: Oumou Sangare

Malili şarkıcı Oumou Sangare iki yaşındayken, babası ikinci bir kadınla evlenmiş. Büyük sarsıntı yaratmış bu iş evde, annesi çok üzülmüş, çok kötü olmuş. Ama olayın şoku geçmeden adam yeni karısıyla evden ayrılınca, iyice sarpa sarmış işler. Bir yandan gönül yarası, bir yandan çocuklarına bakmanın yüküyle, perişan olmuş kadın. O yılları hatırlarken “Hep ağlardı annem,” diyor Sangare.

Aile o zamanlar Mali’nin başkenti Bamako’da yaşıyormuş, ama asıl memleketleri kırsal Wasulu bölgesiymiş. Köklü bir avcı kültürü varmış Wasulu’nun; avcılar sadece avlanmanın ötesinde halkın saygı duyduğu, birçok konuda bilgili, hafif gizemli ve müzikle de çok iç içe insanlarmış. Oumou’nun ailesi de müziğe yatkınmış. Anneannesi sesinin güzelliği ile ünlüymüş, düğünlerde şarkı söylemesi için davetler alırmış sürekli. Hatta gelemeyeceği ortaya çıkınca ertelenen düğünler bile olurmuş.

(Fotoğraf: Alfredo Caliz)

Babası onları terk ettikten sonra annesi biraz para kazanabilmek için geleneksel toplaşmalarda şarkı söylemeye başlamış. Onun peşine takılan minik Oumou da eşlik etmiş annesine, ve sesiyle hemen dikkatleri çekmiş. Olaylar hızlı gelişmiş, ve henüz 6 yaşındayken kendisini bir stadyum konserinde bulmuş Oumou. Orada heyecandan-korkudan elinin ayağına dolandığını gören annesi kulağına eğilip sonradan hep hatırlayacağı bir tavsiyecik fısıldamış:

“Evde mutfakta söyler gibi söyle!”

Oumou’nun ünü yayıldıkça o da anneannesi gibi şahsi davetler almaya başlamış, genç yaşında eve ekmek parası getirir olmuş. Yaşı 16’yı bulduğunda bir grupla turneye çıkmış, muhtelif Avrupa ülkelerini gezmiş. Gittiği yerlerde hemen hiç duyulmamış Wasulu şarkıları söylemiş, ailesinin köklerinin dayandığı bu kültüre sevdiği başka şeyler katarak yavaş yavaş kendi sesini bulmaya başlamış.

Oumou Sangare

21 yaşında bir solo albüm yapma fırsatı çıkmış karşısına. Uzun uğraşlar sonrası kayıtlar tamamlanmış, ama albüm üzerinde çalışması gereken prodüktör işi ağırdan almış, hatta bir ara kayıtları hepten kaybetmiş. Muhtelif gecikmelerden, sıkıntılardan sonra işler yoluna girmiş, ve Afrika müziğine odaklanmış bir Avrupa şirketinden çıkmış albüm. Ve çıkar çıkmaz, patlamış. “O tarihi hiçbir zaman unutmayacağım”, diyor Sangare. “4 Ocak, 1990.”

200,000’den fazla satan, Mali’nin dört bir yanında evlerde, radyolarda tekrar tekrar çalınan bu albümün adı, Kadınlar’mış (Moussolou). Wasulu’nun av melodileri, ritimleri, ilk defa bu albümle bu kadar geniş kitlelere ulaşmış. Şarkıların sözleri ise ayrı yankılar yaratmış. Kadınların çocuk yaşta çok eşli evliliklere zorlanmasını, evde çektikleri eziyetleri anlatmış Oumou, ve en çok ses getiren şarkılarından biri olan Diaraby nene’de (aşk ürpertileri) açık açık cinsellikten, arzularından bahsetmiş. Bir kadının, hele Oumou kadar genç bir kadının bu konularla ilgili şarkı söylemesi, görülmemiş bir şeymiş.

Oumou Sangare

Bugün ünü Mali sınırlarını çok aşmış, ABD’nin Grammy Ödülleri de dahil birçok ödül kazanmış, UNESCO’yla, Birleşmiş Milettler’le çalışmalar yapan, dünya çapında bir müzisyen Sangare. Müziğin dışında iş dünyasında da başarılar kazanmış; halen Bamako’da bir kültür merkezi olarak da işlev gören bir otel işletiyor, yerel müzisyenleri destekliyor, ve orada olduğu zamanlarda otelinde konserler veriyor. Uluslararası kurumlarla birlikte açlıkla, kadın sorunlarıyla ilgili çalışmalar yapmaktan memnun, ama “Siyasete yakın olmak insanın özgürlüğünü sınırlıyor; düşündüklerini, hissettiklerini söyleyemiyorsun her zaman” diyor, ekliyor: “Sanat gibi değil.”

30’lu yaşlarında bir zaman, Bamako’ya gelmesi için babasına bir bilet yollamış Sangare. Çocukluğundan sonra ilk defa o zaman görüşmüşler, tanışmışlar. Ve zaman içinde, halleşmişler. 2003’te çıkarttığı kendi adını taşıyan albümündeki Izdırap (Magnoumako) adlı şarkıda, babası onları terk ettikten sonra annesinin çektiklerini anlatmış ilk defa açık açık, ve onun üzerinden, bir kez daha, kadınların dertlerini. Annesi hiç tahammül edemiyormuş bu şarkıya. Ne zaman radyoda denk gelseler, “yeter”, diyormuş, “kapat şunu.”