Amerikalı ressam John Singer Sargent’ı, en ünlü eserlerinden biri olan Madame X’in Portresi ile biliyor olabilirsiniz:
Madame X’in çok ünlü olması tesadüf değil: Bunu belirtmek belki gereksiz ama inanılmaz güzel ve vurucu bir eser. Kırmızı, beyaz ve sarıyı kullanış biçimi, Madame X’in benzersiz burnunu o yoğun taba fon rengine şöyle kaldırışı… Tablonun konusu Madame X, Virginia Amelia Avegno Gautreau isimli genç, Amerikalı bir sosyetiktir ve rivayetlere göre asıl şöhreti boynuna sürdüğü lavantalı pudranın kokusundan, bir de gizli kaçamaklarından gelir. Üstelik tablo Sargent’a para karşılığı ısmarlanmamıştır da, ressamın kendi isteğiyle yapılmıştır, muhtemelen bu yüzden sıradan bir sosyetik portresi değil, benzersiz bir arzu ve şehvet haritasıdır. Wikipedia’da tablo için “karşıtlıklar üzerine bir egzersiz” gibi inanılmaz bir cümle kullanılmış, daha iyi bir tabiri ben bulamıyorum (kırk yılda bir ansiklopediye şair girmesi). Renklere, Madame X’in kol içleri ve boynunda bir an palazlanıp solan soğuk mavi imalara bakarken belki asıl karşıtlık Madame X ve Sargent’ın bu resmin yapılışına dair duygularında yatıyordur diye düşündüm, biri öyle saatlerce tuvale yapışık, diğerinin bakışları ve ilgisi bambaşka bir yöne düşmüş. Yani belki Sargent’ın Madame X’i ısrarla tanımaya çalışmasıdır bu resim, ve başaramadığı hissini aldığımız için böyle akılda kalır.
Geçen hafta Metropolitan Müzesi’nin yakın zamanda internet arşivinde görüşe açtığı binlerce yeni eserin arasında, resimlerindeki fotoğrafı fırçayı kaybetmeden korumayı başaran Sargent’ın suluboyalarına bakmaya başladım, yöntemini anlamak için. Derken aşağıdaki eskize rastladım. Daha önce hiç böyle bir şey görmemiştim. Sargent, 18 Ağustos 1874 günü Fransa’da rastladığı bir martıyı eskiz defterine kaydetmekle kalmamış, eşgalini de ayrıntılı bir şekilde not etmiş:
Martı.; 18 Ağustos 1874 / Beuzeval; Hirondelle
Altı beyaz. Sırtı beyaz ve / siyah benekli narin gri. / ayakları küçük siyah perdeli / Uzunluğu gagadan bitimine / kuyruğun: 14 inç. Gerilmiş kanatların uçlarından genişlik: 35 inç. / Gaga siyah, içi sarı, kafanın altı beyaz / yanları benekli ve tepesi gri. Boyun epey / beyaz ve tüylü.; (Sol altta) J.S. 302
Yetenekli bir ressamın martıyı tanımasının şiiri bu. Çok güzel. Fakat martıya bakarken insan Madame X’i düşünmeden de edemiyor. Demek ki bazı boyunları not almak, hapsetmeye ve tam olarak anlamaya bir türlü yetmiyor.
