Angélique du Coudray neredeyse 18. yüzyıl boyunca yaşamış ve mesleki hayatı boyunca 15. Louis’ye hizmet etmiş bir ebe. Bu yazıda gördüğünüz fotoğraflar, onun ebelik eğitimi verirken kullandığı modeller. Kumaştan, iplerden, samandan, deriden; beden boyutlarını birebir canlandırmak için kullanılan iskeletler ise insan kemiklerinden oluşuyor.
1712’de doğan du Coudray, 25 yaşında ebelik yapmaya başlıyor ve yazdığı Doğum Sanatının Özeti isimli kitabıyla kralın dikkatini çekiyor. Kitap resimlerle ve tafsilatlı açıklamalarla ebelik eğitimi almak isteyen kadınlar için hazırlanmış. 1750’lerden itibaren Fransa’nın her yerinde muhtelif savaşlar marifetiyle azalan erkek nüfus ve düşük doğum oranları karşısında kral, du Coudray’den gezici öğretmen olmasını talep ediyor. Bu gördüğünüz modeller, bu gezici ebelik eğitim sırasında kullanılmak üzere hazırlanmış. Bugün modeller ve doğum provası yapılan “makina” Musée en Haute Normandie koleksiyonlarında yer alıyor.
Angelique du Coudray’nin hayatı hakkında pek az bilgi var. Bunların arasında en çarpıcı olan, eğitim vermek için düştüğü yollarda tam 23 sene geçirdiği, Fransa’nın pek az bölgesi hariç, ayak basmadık köyünü bırakmadığı. Yetiştirdiği ebe sayısı kimi kaynaklarda 4000 olarak gördüm, kimilerinde 10.000. Kısaca binlerce diyelim.
Ondan arda kalan yüzlerce mektup var aslında Fransız arşivlerinde. Bütün bu yolculukları sırasında Paris ile yaptığı yazışmalar günümüze ulaşabilmiş. Ne var ki bunların uzun soluklu projesinin gerektirdiği ihtiyaçların çoğunlukla acilen karşılanmasını talep eden kuru bir dille yazılmış metinler olduğu söyleniyor. Zaman zaman maiyetindeki onlarca kişiden, arabasının şaşasından, kitabının yeni baskısında kullanacağı çizimlerin renkli olmasını istediği için çıkan maliyetlerden Paris’tekiler çok rahatsız oluyor. Ancak maddi desteği bir şekilde hep sağlanıyor. Yolculuğun maliyetini artıran bir neden ilginç: Fransa kırsalında yaşayan kadınlar tarlalarda, evlerde, bağda, bahçede, terzilikte, mutfakta o kadar meşgüller ki, günde altı saatten iki ay boyunca süren ebelik eğitimi için doğru zamanı her defasında beklemek gerekiyor. Bu bekleyiş bazen aylar mertebesinde sürüyor.
Burada gördüğünüz modellerde rahim içleri deriden yapılmış. Bebeklerin kafaları hareket ettirilebiliyor ve ağızları açık olarak hazırlanmış. Hatta dilleri de var, böylelikle ebe gerektiği durumda solunumu kolaylaştıracak müdaheleyi öğrenebilecek. Fetüslerin el ve ayak parmakları da doğum esnasında ebenin hissetmesi gerektiği düşünülen unsurlar olarak modellerde yer almış. du Coudray’nin bu yoğun çabası sonucu sahiden de Fransa’daki sağlıklı doğum oranı artırıyor. Rakamlarla, istatistiklerle tarih yapmayı seven ekolün, Fransa’da artan doğum oranlarını bir ebenin ömürlük çabasına bağladıklarını da hiç sanmam. Angelique du Coudray’nin nasıl öldüğü de belli değil. Yalnız ölüm tarihi 1794. Ya zaten yaşlı olduğundan, ya da kralın sadık bir çalışanı olmasından dolayı ihtilal sonrası affedilmediğinden ölüyor du Coudray. Yalnız bu modellerin bugüne dek korunmuş olması da çok inanılmaz değil mi?
Bilgileri Nina R. Gelbart’ın The King’s Midwife: A History and Mystery of Madame du Coudray isimli kitaptan derledim. Kitabın metnine şuradan ulaşılabiliyor.
